Geometrinin Babası… Ünlü Matematikçi Öklid (Euclides)

Geometri… Bir matematik bilimi dalı… Okul yıllarında bazı öğrencilerin çok sevdiği bazılarınınsa nefret ettiği bir ders… Geometri, okul hayatımızdan başlayarak hayatımıza giren ve pek farkında olmasak da hayatımız boyunca bizimle yaşayan bir bilim dalı. Peki Geometri nedir? Bu kuram, bu bilim dalı hayatımıza nasıl girmiştir? Adı geometri ile anılan matematikçiler, bilim insanları kimlerdir?

Geometri, Yunanca kökenli bir kelimedir. Yunancadan tercüme ile yerin ölçülmesi anlamındadır. Geometrinin hayatımıza girişi de eski Yunan’a kadar dayanmaktadır. Bu önemli bilim dalı ismini Yunancadaki söyleniş şekli ile ‘Geometri2 olarak almış ve günümüze kadar bu ad taşınmıştır. Matematik biliminin bir dalı olan geometri ile Tales, Pisagor ve Eflatun gibi ünlü isimler ilgilenmiştir. Fakat M.Ö. 323-270 yılları arasında yaşamış, Mısır’daki İskenderiye bölgesinde yaşayan Euclides yani Türkçe söylenişi ile Öklid, yazdığı ‘Elemanlar’ adlı kitapta tüm kuramları sistematik olarak ele alarak ‘Geometri’ biliminin kurucusu olarak anılmaya başlamıştır. Her ne kadar Geometri denince akla ilk gelen Pisagor ve Pisagor teoremi, hatta Pisagor’un eşeği gelse de Öklid (Euclides)’i Geometrinin babası olarak tanımlamak yanlış olmaz. Aynı Ahmes’in Cebir’in babası kabul edildiği gibi.   

Ünlü matematikçi, geometrinin babası Öklid(Euclides) hakkında günümüze taşınan çok fazla bilgi yok. Hatta doğum yeri ve yaşadığı yer ile ilgili bile çelişkili söylemler var. Önceleri Öklid’in bir Yunan kenti olan Megara’da doğduğu ve yaşadığı düşünülüyordu. Fakat bugün İskenderiyeli filozof Proklas’ın anlatımıyla Öklid, Kral I. Ptolemaios zamanının İskenderiye’sinde yaşamış ve İskenderiye’de bir okul açmıştır. Matematik ile ilgilenmeye başlayan Öklid, ilk olarak dünyanın en önemli filozoflarından biri olarak kabul edilen, Platon yani Eflatun’un öğretileriyle yola başlamıştır. Öklid’in İskenderiye’de açtığı okulun yüzyıllar boyunca matematik alanında birçok bilim insanı yetiştirdiği düşünülür. Öklid belki geometri alanında bulunan birçok bilgi ve önermenin kuramcısı değildi ama kendinden önceki dönemlerdeki çalışmaları 13 ciltlik kitabı ‘Elementler’ içinde toplayarak bir ilki gerçekleştirdi ve tüm matematikçiler arasında adı geometri ile anılan bilim insanı oldu. Bu 13 ciltlik kitap içinde ele alınan konu başlıklarından bazıları şöyledir;

• Düzlem geometrisi
• Aritmetik
• Sayılar Kuramı
• İrrasyonel Sayılar
• Katı Cisimler Geometrisi

Geometrinin babası Öklid’in bu 13 ciltlik ‘Elementler’ kitabı ile ilgili Einstein da övgü dolu sözlerle bahseder. Einstein bu kitaba verdiği değeri şu sözlerle pekiştirir; “Gençliğinde bu kitabın büyüsüne kapılmamış bir kimse, kuramsal bilimde önemli bir atılım yapabileceği hayaline kapılmasın” Öklid’in geometrinin babası olarak anılmasına sebep olan ‘Elementler’ kitabı olmasa Öklid belki de bu kadar ünlü olmayacaktı. Kendinden önce bu bilime emek verenlerin öğretilerinin bu kitapta toplandığı düşünülürse; Tales, Platon, Pisagor gibi dâhileri de geometri bilimi ile birlikte anmamak büyük haksızlık olur.